Бұл құжат мектеп жасына дейінгі балалардың қимыл белсенділігін дамытудың маңыздылығын, әдістерін, қауіптерін және перспективаларын қарастырады. Баланың дамуындағы қозғалыс белсенділігінің рөлі, дене тәрбиесінің әсері, даму ерекшеліктері, әдістері, ойынның рөлі, факторлар және сақтық шаралары талқыланады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың даму ерекшеліктері
- Мектеп жасына дейінгі балалардың даму ерекшеліктері әр түрлі жас кезеңдеріндегі (3-4 жас, 5-6 жас) қозғалыс қабілеттерінің дамуымен, моторлық дағдыларды қалыптастыру кезеңдерімен және қозғалыс белсенділігінің дамуындағы жеке айырмашылықтармен сипатталады.
- 3-4 жастағы балалардың қозғалыс дағдылары негізгі болып табылады: жүру, жүгіру, секіру, лақтыру. Бұл жастағы балалардың қозғалыстары әлі де жеткіліксіз үйлестірілген болуы мүмкін.
- 5-6 жастағы балалардың қозғалыс дағдылары күрделене түседі: олар тезірек жүгіре алады, биік секіреді, нысанаға дәлірек лақтырады. Бұл жастағы балалар командалық ойындарға қатыса алады.
- Қозғалыс белсенділігінің дамуындағы жеке айырмашылықтар баланың темпераментіне, физикалық дайындығына және қоршаған ортасына байланысты болуы мүмкін. Кейбір балалар табиғатынан белсенді және қозғалғыш болса, басқаларына қозғалыс дағдыларын игеру үшін көбірек уақыт пен күш қажет болуы мүмкін.
Мектепке дейінгі балалардың қимыл-қозғалыс белсенділігін дамыту әдістері
- Мектепке дейінгі балалардың қимыл-қозғалыс белсенділігін дамытудың бірнеше тиімді әдістері бар. Олардың қатарына дене шынықтыру жаттығулары, оқытудың ойын әдістері, Монтессори және Вальдорф педагогикасындағы қозғалыс белсенділігі және музыкамен және ырғақпен қозғалыс жаттығулары жатады.
- Дене шынықтыру жаттығулары балалардың негізгі қозғалыс дағдыларын дамытуға көмектеседі: жүру, жүгіру, секіру, лақтыру және т.б. Бұл жаттығулар балалардың бұлшықеттерін нығайтуға, тепе-теңдікті сақтауға және үйлестіруді жақсартуға көмектеседі.
- Оқытудың ойын әдістері балалар үшін қозғалыс белсенділігін қызықты әрі тартымды етеді. Қозғалыс ойындары, эстафеталар және жарыстар балалардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі: командада жұмыс істеу, жеңу және жеңілу.
- Оқытудың ойын әдістері балалар үшін қозғалыс белсенділігін қызықты әрі тартымды етеді. Қозғалыс ойындары, эстафеталар және жарыстар балалардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі: командада жұмыс істеу, жеңу және жеңілу.
- Музыкамен және ырғақпен қозғалыс жаттығулары балалардың ырғақ сезімін, музыкалық қабілеттерін және шығармашылық ойлауын дамытуға көмектеседі.
- Мектепке дейінгі балалардың қимыл-қозғалыс белсенділігін дамыту әдістерін таңдау баланың жасына, даму ерекшеліктеріне және қызығушылықтарына байланысты болуы керек. Әр түрлі әдістерді біріктіру арқылы баланың жан-жақты дамуына қол жеткізуге болады.
Қимыл-қозғалыс белсенділігін дамытуға арналған жаттығулар мен ойындар
- Қимыл-қозғалыс белсенділігін дамытуға арналған жаттығулар мен ойындар баланың жасына және даму деңгейіне сәйкес келуі керек. Негізгі қозғалыс жаттығулары (жүру, жүгіру, секіру, өрмелеу) баланың негізгі қозғалыс дағдыларын дамытуға көмектеседі. Дамытушы ойындар (доппен ойындар, арқанмен секіру) баланың үйлестіруін, тепе-теңдігін және дәлдігін дамытуға көмектеседі. Командалық ойындар (эстафеталар, жарыстар) баланың әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі: командада жұмыс істеу, жеңу және жеңілу.
Негізгі қозғалыс жаттығулары:
- Жүру: қалыпты жүру, аяқтың ұшымен жүру, өкшемен жүру, тізені жоғары көтеріп жүру.
- Жүгіру: қалыпты жүгіру, жылдам жүгіру, баяу жүгіру.
- Секіру: бір аяқпен секіру, екі аяқпен секіру, биік секіру, ұзындыққа секіру.
- Өрмелеу: гимнастикалық қабырғаға өрмелеу, баспалдақпен өрмелеу.
- Дамытушы ойындар:
- Доппен ойындар: допты лақтыру және қағып алу, допты жерге ұру, допты нысанаға лақтыру.
- Арқанмен секіру: қарапайым секіру, күрделі секіру, жұппен секіру.
Командалық ойындар:
- Эстафеталар: доппен эстафета, қаппен эстафета, кедергілер арқылы эстафета.
- Эстафеталар: доппен эстафета, қаппен эстафета, кедергілер арқылы эстафета.
- Қимыл-қозғалыс белсенділігін арттыруға арналған жабдықтар (гимнастикалық қабырғалар, батуттар, бассейндер) балалардың қозғалыс белсенділігін әртараптандыруға және олардың физикалық дамуын жақсартуға көмектеседі.
- Балалардың қимыл белсенділігін дамытудағы ойынның рөлі
- Ойын – баланың жетекші қызметі ретінде оның дамуында маңызды рөл атқарады. Қимыл ойындарының түрлері (рөлдік ойындар, сюжеттік ойындар, дидактикалық ойындар) баланың физикалық, когнитивтік, әлеуметтік және эмоционалдық дамуына әсер етеді.
- Қимыл ойындары баланың негізгі қозғалыс дағдыларын дамытуға, оның күшін, төзімділігін және үйлестіруін жақсартуға көмектеседі.
- Рөлдік ойындардағы қозғалыс белсенділігі баланың қиялын, шығармашылық ойлауын және әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі. Рөлдік ойындарда балалар әр түрлі рөлдерді сомдайды, әр түрлі жағдайларды модельдейді және әр түрлі мінез-құлық үлгілерін үйренеді.
- Ойын арқылы баланың әлеуметтік және эмоционалдық дамуы оның құрдастарымен қарым-қатынас жасау, командада жұмыс істеу, өз эмоцияларын басқару және басқалардың эмоцияларын түсіну қабілетін дамытуға көмектеседі.
- Ойын баланың жан-жақты дамуы үшін маңызды құрал болып табылады. Ата-аналар мен педагогтар балалардың қимыл белсенділігін дамыту үшін ойынды белсенді түрде қолданулары керек.
Балалардың қимыл-қозғалыс белсенділігіне әсер ететін факторлар
- Балалардың қимыл-қозғалыс белсенділігіне әсер ететін факторлар әр түрлі. Олардың қатарына отбасылық жағдайлар, мектепке дейінгі мекемелердегі жағдайлар, экологиялық факторлар және әлеуметтік факторлар жатады.
- Отбасылық жағдайлардың әсері (ата-ананың белсенділігі, қолдауы) баланың қозғалыс белсенділігіне тікелей әсер етеді. Белсенді ата-аналар балаларымен бірге спортпен шұғылданады, оларды қозғалыс ойындарына қатыстырады және олардың қозғалыс белсенділігін қолдайды.
- Отбасылық жағдайлардың әсері (ата-ананың белсенділігі, қолдауы) баланың қозғалыс белсенділігіне тікелей әсер етеді. Белсенді ата-аналар балаларымен бірге спортпен шұғылданады, оларды қозғалыс ойындарына қатыстырады және олардың қозғалыс белсенділігін қолдайды.
- Экологиялық факторлардың әсері (ауаның тазалығы, жасыл аймақтардың болуы) балалардың денсаулығына және олардың қозғалыс белсенділігіне әсер етеді. Таза ауа және жасыл аймақтар балалардың сыртта көбірек уақыт өткізуіне және қозғалыс белсенділігімен айналысуына мүмкіндік береді.
- Әлеуметтік факторлар (құрдастардың әсері, мәдени дәстүрлер) балалардың қозғалыс белсенділігіне әсер етеді. Құрдастарының қозғалыс белсенділігімен айналысуы балаларды спортпен шұғылдануға және белсенді өмір салтын ұстануға ынталандырады.
- Қимыл-қозғалыс белсенділігін дамытудағы мүмкін болатын қауіптер мен сақтық шаралары
- Қимыл-қозғалыс белсенділігін дамыту кезінде жарақаттанудың алдын алу маңызды. Дұрыс жаттығу техникасын сақтау, шамадан тыс жүктеменің алдын алу және медициналық тексеруден өту қажет. Жарақаттану қаупін азайту үшін қажетті сақтық шараларын қабылдау маңызды.
- Жарақаттанудың алдын алу шараларына жаттығу алдында дұрыс қыздырыну, дұрыс жаттығу техникасын сақтау, қорғаныс құралдарын (дулыға, тізе қалқандары, шынтақ қалқандары) қолдану және жаттығудан кейін салқындату жатады.
- Дұрыс жаттығу техникасының маңыздылығы жарақаттанудың алдын алу үшін өте маңызды. Дұрыс жаттығу техникасын үйрету үшін білікті жаттықтырушының немесе педагогтың көмегін пайдалану қажет.
- Шамадан тыс жүктеменің алдын алу жарақаттанудың алдын алу үшін де маңызды. Жаттығудың қарқындылығын және ұзақтығын біртіндеп арттыру қажет, баланың шаршағанын сезсе, жаттығуды тоқтату керек.
- Медициналық тексерудің қажеттілігі (дәрігер кеңесі) баланың қозғалыс белсенділігімен айналысуына қарсы көрсетілімдері жоқ екеніне көз жеткізу үшін қажет.
- Қимыл-қозғалыс белсенділігін дамыту баланың денсаулығына пайдалы болуы үшін қауіпсіздік шараларын сақтау қажет.
- Қорытынды: Мектепке дейінгі балалардың қимыл белсенділігін дамытудың перспективалары
- Қазақстандағы мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі қозғалыс белсенділігін дамытудың маңыздылығы артып келеді. Ата-аналар мен педагогтардың бірлескен жұмысының тиімділігі, қимыл-қозғалыс белсенділігін дамытудың инновациялық әдістері мен технологиялары (мысалы, интерактивті ойындар, виртуалды шындық) балалардың қозғалыс белсенділігін арттыруға және олардың жан-жақты дамуына ықпал етеді.
- Ата-аналар мен педагогтардың бірлескен жұмысы баланың қозғалыс белсенділігін дамытуда маңызды рөл атқарады. Ата-аналар балаларымен бірге спортпен шұғылданып, оларды қозғалыс ойындарына қатыстырып, олардың қозғалыс белсенділігін қолдауы керек. Педагогтар балалардың қозғалыс белсенділігін дамыту үшін жағдай жасап, оларға дұрыс жаттығу техникасын үйретуі керек.
- Қимыл-қозғалыс белсенділігін дамытудың инновациялық әдістері мен технологиялары балалардың қызығушылығын арттыруға және олардың қозғалыс белсенділігін арттыруға көмектеседі. Интерактивті ойындар, виртуалды шындық және басқа да технологиялар балалардың қозғалыс белсенділігін қызықты әрі тартымды етеді.
- Мектепке дейінгі балалардың қимыл белсенділігін дамытудың перспективалары зор. Ата-аналар, педагогтар және мемлекет бірлесіп жұмыс істеу арқылы балалардың денсаулығын жақсартуға және олардың жан-жақты дамуына ықпал ете алады.
Маңғыстау облысы. Ақтау қаласы
59 С.Н Шапағатов бөбекжайы
Тәрбиеші: Педагог-модератор
Абылова Елизавета Гуванчбеговна
