Көптеген дамыған елдерде қамаудағылардың саны жыл сайын артып келе жатқан кезде, Қазақстан Республикасында түрме халқының саны айтарлықтай азайып келеді. Алайда, баламалы бас бостандығынан айырудың жаза түрлерімен салыстырғанда пайыздық қатынаста бас бостандығынан айыру жазалардың барлық түрлерінен әлі де басым.
Бас бостандығынан айыруға балама жаза түрлерін халыққа түсіндіру, қоғамдағы қылмыстық-атқару инспекцияларының беделін көтеру және олардың арасында қоғамдық пайдалы байланыстар орнату мақсатында біздің қоғамда ағарту жұмыстарын жүргізу қажет. Қызметтің осы түрімен бұқаралық ақпарат құралдарымен ынтымақтастықта айналысқан жөн.
Сотталғандар мен жұртшылық арасындағы қарым-қатынастың маңызды, қолжетімді тәсілі-бұл кейбіреулердің қажеттіліктері мен басқалардың қатысу тәсілдерін дәл көрсете алатын бұқаралық ақпарат құралдары.
Біздің елімізде пенитенциарлық саясатты қайта қарау қажеттілігі туралы бұрын да айтылған болатын. Алайда, қазіргі уақытта жазалау шараларын ізгілендіруге, яғни бас бостандығынан айыруға баламаларды қолдануға байланысты мәселелер белсенді қаралабастады және талқылана бастады. Бұған жазаны орындаудың отандық жүйесінде қалыптасқан қиын жағдай түрткі болады. Бас бостандығынан айыру орындары контингентінің жыл сайын артып кележатқан криминогенділігіне, қамаудағыларды орналастырудағы қиындықтардың шиеленісуіне, түзеу мекемелерінде туберкулезбен және АИТВ жұқтырған науқастардың өсуінің жалғасуына назар аударылады.
Жоғарыда аталған мәселелерді шешудің кілтініздеу әртүрлі бағыттарда жүзеге асырылады. Бүгінде басымдықтардың бірі отандық жазалау жүйесін жетілдіру болып отыр, оның нәтижесі бас бостандығынан айыруға балама жазаларды неғұрлым кеңінен пайдалану болуға тиіс. Белгілі бір мерзімге бас бостандығынан айыру іс-әрекеттің өзі сияқты қауіптілігі жоғары адамдарды қажетті жаза болып қала береді. Алайда, қылмыскерлердің едәуір санына қатысты қылмыстық мәжбүрлеу шараларының жазалау мазмұны төмендетілуі мүмкін.
Жазаларды орындау кезінде жаңа тәсілдер қажет, мұнда жазалардың орындалуын ізгілендіру, сотталғандарды әлеуметті коңалту, жеке адамның әлеуметтік пішінін өзгерту, сотталғандардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету кепілдіктерін күшейту, азаматтық қоғамның қылмыстық-атқару жүйесінің қызметіне қатысуы басты басымдықтар болуға тиіс. Осылайша, Қазақстан Республикасының қазіргі қылмыстық-атқару саясатының негізгі ерекшелігі бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны қысқарту және қоғамға үлкен қауіп төндірмейтін қылмыстар үшін сотталған адамдарды қоғамнан оқшаулауға байланысты емес шараларды неғұрлым кеңінен қолдану болып табылады. Ол бір қатар халықаралық-құқықтық актілерге, белгілі халықаралық ережелер мен стандарттарға негізделген.
Кеңсе машинисті Ракишева А.Н.
