Азаматтардың құқықтарын іске асыруға және қорғауға ықпал ететін әкімшілік құқық бұзушылықтар жөніндегі соттардың қызметіндегі осындай аспектілердің бірі сот ісін жүргізу тілі болып табылады.
Сондықтан, сот ісін жүргізу процесінің барлық тараптары мен қатысушылары бір-бірін түсініп қана қоймай, сонымен бірге өздерінің заңды құқықтары мен мүдделерін іске асыру және қорғау үшін тең құқықтар мен мүмкіндіктерге ие болуы үшін осы коммуникацияны ұйымдастырудың негізгі ережелерін заңнамалық тұрғыдан бекіту маңызды және маңызды болып табылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 7-бабы сот ісін жүргізу тілін заңнамалық айқындауға және мәртебе мазмұнын бекітуге арналған-Қазақстан Республикасында қазақ тілі мемлекеттік тіл болып табылады.
Бұл ретте, ӘҚБтК– нің 738-бабы сот ісін жүргізудің тілдік ерекшеліктерін ашады-Қазақстан Республикасында әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу мемлекеттік тілде жүргізіледі, ал қажет болған жағдайда іс жүргізуде орыс тілі немесе басқа тілдер мемлекеттік тілмен тең қолданылады.
Іс жүргізу тілі Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасау кезінде айқындалады.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген судья, органдар (лауазымды адамдар) сот ісін жүргізу тілін өзгерту қажет болған кезде іс бойынша іс жүргізу тілін өзгерту туралы дәлелді қаулы шығарады.
Іс бойынша іс жүргізілетін тілді білмейтін немесе жеткіліксіз меңгерген іске қатысушы адамдарға өтініштер жасау, түсініктемелер мен айғақтар беру, өтінішхаттар мәлімдеу, шағымдар келтіру, іс материалдарымен танысу, оны қарау кезінде ана тілінде немесе өздері білетін басқа тілде сөз сөйлеу, қызметтерді тегін пайдалану құқығы түсіндіріледі және қамтамасыз етілетіні аудармашының осы Кодексте белгіленген тәртіппен көзделген.
Құқықтарды қорғау және конституциялық кепілдіктерді қамтамасыз ету мақсатында Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуге қатысатын адамдарға заңға сәйкес басқа тілде жазылған қажетті іс материалдарын өндіріс тіліне аудару тегін қамтамасыз етіледі.
Бұл құқық бұзушыға және жәбірленушіге тапсырылатын іс жүргізу құжаттарына да қатысты. Аударма бойынша шығыстар мен аудармашының қызметтері Мемлекеттік бюджет есебінен төленеді.
Сот процесінде аудармашының рөлі маңызды, өйткені ол сот ісін жүргізу тілін білмейтін іс бойынша тараптың құқықтарын сақтаудың кепілі болып табылады.
Аудармашыны әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізіліп жатқан судья, орган (лауазымды адам) тағайындайды. Аудармашы ретінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізу кезінде аударма үшін білімі қажет тілдерді меңгерген (үнсіз немесе саңырау белгілерін түсінетін) істің нәтижесіне мүдделі емес кез келген кәмелетке толған адам тағайындалады.
Тұтастай алғанда, тіл мәселесі біздің көпұлтты мемлекетімізде сот төрелігін жүзеге асыру кезінде әрқашан ерекше бақылауда болды. Соттар сот төрелігін іске асыру кезінде ең алдымен Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларын басшылыққа алады және азаматтарға олардың құқықтарын іске асыру үшін барлық жағдай жасайды.
Ш.А.Ислямова, Өскемен қаласының әкімшілік
құқық бұзушылықтар жөніндегі
мамандандырылған соты
әкімшісінің басшысы