Азаматтық істер бойынша сот ісін жалпы тәртіптен бөлек оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен де қарауға болады. Оңайлатылған іс жүргізу тәртібімен қарауға, егер талап қою бағасы заңды тұлғалар үшін – екі мың айлық есептік көрсеткіштен, дара кәсіпкерлер, азаматтар үшін бір мың айлық есептік көрсеткіштен аспаса, ақшаны өндіріп алу туралы талап қоюлар бойынша; талап қою бағасына қарамастан, талап қоюшы ұсынған, жауапкердің ақшалай міндеттемелерін белгілейтін құжаттарға және (немесе) шарт бойынша берешекті растайтын құжаттарға негізделген талап қоюлар жатады.
Талап қоюшы талабы жоғарыда көрсетілген талаптарға сәйкес келсе, талап қою оңайлатылған тәртіппен сот ісін жүргізуіне қабылданады. Ол туралы міндетті түрде тараптарға хабарланады.
Бұл жерде ескере кететін жай, алиментті өндіріп алу туралы дауларды қоспағанда, балалардың құқықтарын қозғайтын даулар бойынша істер оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралуға жатпайды.
Тараптар істі осы тәртіпте қарауға қарсы болса, онда сол тарап хабарламаны алған күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде сотқа дауды талап қою ісін жүргізу қағидалары бойынша жалпы тәртіппен қарау туралы өтінішхат, ал жауапкер құжаттар мен дәлелдемелерді қоса бере отырып, талап қоюға пікір (қарсылық) ұсынуға құқылы.
Егер, сот тарап ұсынған өтінішхаттан бөлек үшінші тұлғаның іске кіруі туралы өтінішхаты қанағаттандырса; қарсы талап қоюды қабылдаса; осы іс бойынша қабылданған сот актісімен басқа тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуы мүмкін болса; дәлелдемелерді олардың тұрған жерінде қарап тексеру және зерттеу жүргізу, сараптама тағайындау немесе куәның айғақтарын тыңдау қажет болса; қосымша мән-жайларды анықтау немесе қосымша дәлелдемелерді зерттеу қажет болса, істі талап қою ісін жүргізу қағидалары бойынша қарауға көшеді, бұл туралы істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда көрсетеді.
Ал, жауапкерден қарсы пікір немесе басқадай өтінішхаттар түспеген жағдайда сот істі оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен электронды нұсқада, тараптарды сотқа шақырмай-ақ қарайды. Сот тараптардың келтірген құжаттарын, түсініктерін, қарсы пікірлерін және (немесе) уәждерін зерделеп, бір ай ішінде шешім қабылдайды.
Оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралған іс бойынша сот кіріспе және қарар бөліктерден тұратын шешім шығарады. Сот шешімінің көшірмесі тараптарға оның алынғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып жіберіледі не шешім шығарылған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмей беріледі.
Сот тараптың шешім заңды күшіне енгенге дейін мәлімдеген жазбаша өтінішхаты бойынша не өзінің бастамасы бойынша кіріспе, уәждеу және қарар бөліктерден тұратын шешімді дайындайды.
Жауапкер оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен шешім шығарған сотқа сот шешімінің көшірмелерін алған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде осы шешімнің күшін жою туралы арыз беруге құқылы. Арыз, егер жауапкер талап қоюдың келіп түскені және оның оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатыны туралы тиісті түрде хабарландырылмаған және шешімнің мазмұнына әсер ете алатын пікірді, сондай-ақ дәлелдемелерді ұсына алмаған жағдайда беріледі.
Шешімнің күшін жою туралы арызды сот ол сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды.
А.Әбілқайысқызы
Қызылорда облысының мамандандырылған
ауданаралық экономикалық сотының судьясы
