Талап-арызды қамтамасыз ету – соттың іс бойынша болашақ сот шешімінің орындалуына кепілдік беру мақсатында талап-арызды нысаналарына билік ету құқығын уақытша шектеуге бағытталған мәжбүрлеу шараларын қолдануы.
Көбінесе борышкер несие берушінің сотқа жүгінетінін біліп, мүлікті жасыруға, ақшаны басқа адамдардың шоттарына аударуға, пәтер мен көлікті туыстарына немесе таныстарына қайта жазуға тырысып, мүлікті ықтимал өндіріп алудан жасыру үшін мәселелер туындайды.
Бұл жағдайда не істеу керек? Азаматтық іс жүргізу заңнамасында талап арызды рәсімдеп және оны сотқа бергеннен кейін қолданылатын, талапкердің мүдделерін қорғауға мүмкіндік беретін арнайы нормалар көзделген. Талапты қамтамасыз ету болашақта сот шешімін орындауға мүмкіндік беретін құрал болып табылады.
Қамтамасыз ету шараларын сот істің кез келген ережесінде, судьяның іс жүргізуге өтініші қабылданғаннан және іс қозғалғаннан кейін ғана, бірақ заңды күшіне енген сот актісінің мәжбүрлеп орындалуы туралы атқарушылық құжат берілгенге дейін қабылдайды. Әдетте, талап қоюды қамтамасыз ету туралы өтініш сотқа талап арызбен бірге беріледі. Кейде мұндай өтініш тікелей талап арыздың өзінде болады.
Егер талап қоюды қамтамасыз ету туралы арыз талап қою арызына қоса берілсе немесе ол туралы талап қою арызында көрсетілсе, онда оны судья азаматтық іс қозғау туралы ұйғарым шығарылған күні қарайды және шешеді. Қалған жағдайларда талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды судья ол сотқа келіп түскен күні шешеді.
Талап қоюды қамтамасыз ету туралы өтінішті судья іске қатысушы адамдарды, төрелік талқылау тараптарын хабардар етпей, сот отырысын өткізбей қарайды және шешеді. Өтінішті қарау нәтижелері бойынша судья қамтамасыз ету шарасын көрсете отырып, талап қоюды қамтамасыз ету туралы немесе өтінішті қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
Талап қоюды қамтамасыз ету шұғыл және уақытша болып табылады. Яғни, талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар судьяға тиісті өтініш келіп түскеннен кейін дереу қабылданады, бұл ретте белгілі бір уақыт кезеңі ғана, әдетте сот шешімі орындалғанға дейін қолданыста болады.
Тельбаева Айгерим Даулетовна, Алматы қаласы Бостандық ауданы сотының судьясы
