Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының құқықтық саясатында сот жүктемесін азайту, дауларды тиімді шешу және қоғамдағы жанжалдарды бейбіт түрде реттеу мәселелері ерекше маңызға ие. Осындай міндеттердің орындалуына ықпал ететін маңызды бағыттардың бірі – бітімгершілік институты.
Бітімгершілік – дауды тараптардың өз еркімен, өзара келісім арқылы, сотқа дейін немесе сот барысында шешу әдісі. Бұл тәсіл дауласушыларға өз құқықтары мен мүдделерін сақтап, ұзақ сот процесінсіз, бейбіт жолмен ымыраға келуге мүмкіндік береді.
Қазақстанда бітімгершілікті дамытуға ерекше назар аударылған. Заңнамада медиация, партисипативтік рәсім, татуластырушы судья институты сияқты бірнеше тетіктер қарастырылған. Бұл механизмдер азаматтық, әкімшілік және қылмыстық істердің бір бөлігін сотқа жеткізбей шешуге немесе соттағы процесс уақытын айтарлықтай қысқартуға мүмкіндік береді.
Бітімгершілік рәсімдерінің артықшылықтары көп. Біріншіден, тараптардың уақыты мен қаржысын үнемдейді. Екіншіден, тараптар арасындағы қарым-қатынас сақталады, бұл әсіресе отбасылық, көршілік, еңбек қатынастары сияқты әлеуметтік маңызы бар дауларда өте өзекті. Үшіншіден, бітімгершілік қоғамдағы құқықтық мәдениетті арттырады, адамдарды өзара түсіністікке, келісімге шақырады.
Сонымен қатар бітімгершілік қылмыстық істерде де қолданылып, жеңіл және орташа ауырлықтағы қылмыстар бойынша тараптардың татуласуына, шығынның өтелуіне, қылмыстың салдарын жоюға ықпал етеді. Бұл қадам құқық бұзушының қоғамға қайта бейімделуіне, ал жәбірленушінің шығынының тез арада өтелуіне мүмкіндік береді.
Қорытындылай келе, бітімгершілік – сот төрелігін жүзеге асырудағы тиімді, гуманистік және өркениетті құрал. Ол азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды күшейтіп қана қоймай, қоғамдағы татулық пен тұрақтылықты нығайтады. Сондықтан бітімгершілікті дамыту – Қазақстандағы сот жүйесінің маңызды басымдықтарының бірі болып қала береді.
Мұғалжар аудандық сотының судьясы Г.Т.Алмаханов
