Қазақстан «ақылды қалаларды» дамыту жолында сенімді қадамдар жасап келеді. Жаңа технологиялар тек автоматтандыру құралы емес, жайлы әрі қауіпсіз өмір сүрудің негізіне айналуда. Осы сипатта ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің рейтингісінде 2024 жылдың қорытындысы бойынша Астана, Алматы және Қарағанды көш бастап тұр. Қызығы, бес жыл бұрын тізім басында Алматы орналасты, ал бүгінгі таңда да осы үштік елімізде цифрлық инфрақұрылымның тұрақты дамуын көрсетіп отыр.
Қазақстандағы «ақылды қалалардың» басым бағыттары 2019 жылы бекітілген Эталондық стандарттан айнымады. Қауіпсіздік, көлік, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы (ТҮКШ), білім беру, денсаулық сақтау және қаланы басқару — бұл салаларда жоғары технологиялар белсенді түрде енгізілуде. Жергілікті атқарушы органдар оқушылардың үлгерімін бақылау жүйелерін, жолақы төлемінің электронды түрлерін, емханаға онлайн тіркелу мүмкіндігін және азаматтардың өтініштері үшін 109 байланыс орталығы сияқты платформаларды қолданып келеді.
Алайда қазіргі «ақылды қала» — бұл жай ғана хабарлағыш пен камералардың жиынтығы ғана емес. Бұл — тұрғындар да өзгерістерге белсенді қатысатын экожүйе. Жаңа буындағы цифрлық платформалар тек техникалық деректерді жинап қана қоймай, азаматтардың пікірі, шағымдары мен ұсыныстарын да ескеруге мүмкіндік береді. Осылайша, қалалық ортаны дамытуға әркім ықпал ете алатын жаңа өзара әрекеттесу моделі қалыптасуда.
Мәселелерді болжау — әрекет етуден маңызды
Қазіргі технологиялар қаланы тірі ағза ретінде қарастыруға жол ашады. Жүйелер жарықтандыру, қоқыстың жиналуы мен қоғамдық көлік жұмысы туралы деректерді талдап, апат қаупі жоғары аймақтарды анықтайды. Бұл мәселелерді жою емес, алдын алуға жөн сілтейді. Мысалы, Алматы облысында тұрғындар мобильді қосымша арқылы жабайы сипатта қоқыс төгілген орындарды немесе істен шыққан шамдар хақында хабарлай алады, ал жүйе автоматты түрде тиісті қызметтерге өтініш жібереді.
Бүгінде қалалар тек ғимараттар мен көшелерден ғана тұрмайды — ол тұрғындарының қажеттіліктеріне нақты уақытта жауап беретін, күрделі өзара байланысқан экожүйеге айналуда. Цифрлық технологиялар тек ақауларды тіркеп қана қоймай, деректерді тиімді шешімдерге айналдырып, әрбір тұрғынды жайлы әрі қауіпсіз орта құру процесіне тартады.
«Егер мәселе туралы жедел хабарлап, нәтижесін көру мүмкін болса, мен Қонаев қаласының шынымен ақылды қалаға айналғанын қалаймын. Барлығы қарапайым әрі түсінікті бола түседі — демек, тиімдірек те», — дейді Алматы облысының тұрғыны Мақсат Р.
Фотосурет нейрожелі арқылы жасалған
Жетісу облысы: жоспарлы цифрлық трансформация
Жетісу облысында цифрлық трансформация «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында жүзеге асады. Бұл бағдарлама өңірді заманауи, жайлы және жоғары технологиялы аймаққа айналдыруды көздейді. Бүгінде өңірде заманауи цифрлық қалалық ортаны қалыптастырудың берік негізі қалануда. Бұл өз кезегінде өмір сапасын арттырып, экономиканы дамытуға ықпал етеді.
Жүзеге асырылып жатқан жобалар қатарында — білім беру саласындағы мемлекеттік қызметтерді автоматтандыру, «109 қызметі» бірыңғай байланыс орталығының іске қосылуы және инновациялық технологиялар мен жас мамандарды тартатын өңірлік IT-хаб құрылуы бар. Бұл — пайда болып жатқан өзгерістердің бір бөлігі ғана. Цифрлық құралдар денсаулық сақтаудан бастап қалалық инфрақұрылымға дейінгі түрлі салаларға белсенді енгізілуде.
Алдағы жылдары интеллектуалды көлік жүйелері, «ақылды» коммуналдық желілер, саналы жарықтандыру жүйелері мен деректерді өңдеу орталықтарының қарқынды дамуы күтілуде. Бұл технологиялар қалалық шаруашылықты басқарудың тиімділігін арттырып, көлікті ыңғайлырақ, ал мемлекеттік қызметтерді тұрғындар үшін ашық әрі қолжетімді етеді.
Барлық цифрлық шешімдерді біртұтас басқарылатын платформаға біріктіру орынды. Бұл — әртүрлі инфрақұрылымдық нысандардың жұмысын бақылау мен үйлестірудің орталықтандырылған тетігіне айналады. Мұндай интеграция жедел шешім қабылдауға және кез келген өзгеріске тез әрекет етуге мүмкіндік береді.
Энергия үнемдей алатын, әрі экологиялық технологияларды енгізуге ерекше назар аударылуда. Мысалы, ақылды жарықтандыру жүйелері тек электр қуатын үнемдеп қана қоймай, өңірдің тұрақты дамуына ықпал етіп, экологиялық ахуалды жақсартады және тұрғындар үшін жайлы орта қалыптастырады.
«Көлік жүйесі тұрғындардың қажеттіліктеріне шынымен сай болуы маңызды — маршруттар ойластырылған, ал жолда жүру уақыты минималды болуы керек. Жаңа цифрлық шешімдердің пайда болып жатқанын көру жағымды — әсіресе таңертең балаларды сабаққа, балабақшаға апарғанда немесе жұмысқа үлгеру керек болғанда, қала ішінде қозғалыс ыңғайлырақ болса дейсің», — дейді Жетісу облысының тұрғыны Айнұр Т.
Ол сондай-ақ қала өмірінің басқа салаларында да жақсартулар күтілетінін атап өтті: ақылды жарықтандыру түнгі уақытта көшелерді қауіпсіз етеді, ал ТҮКШ саласындағы заманауи цифрлық шешімдер, мысалы, қоқыс шығару туралы хабарламалар жүйесі аулалардағы тазалық пен тәртіпті арттырады. Мұның бәрі — жайлы әрі заманауи қалалық ортаға апаратын қадамдар. Мұнда халықпен тұрақты диалог пен жаңа цифрлық шешімдерді енгізу кезінде тұрғындардың нақты қажеттіліктерін ескеру маңызды рөл атқарады.
Болашақтың қалаларына арналған цифрлық экожүйе
Қазақстан «ақылды қалаларды» дамытуда жекелеген цифрлық сервистерден кешенді интеллектуалды платформаларға өтуде. Мұндай интеграция тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, көлік, қауіпсіздік және тұрғындармен байланыс сияқты негізгі қалалық салаларды бір жүйеге біріктіруге мүмкіндік береді.
Нарықта NEC, SAP, Huawei және басқа да халықаралық әрі жергілікті компаниялардың әртүрлі технологиялық шешімдері ұсынылған. Олар жекелеген процестер мен сервистерді автоматтандырады. Алайда барлық қалалық қызметтердің біртұтас жүйеде үйлесімді жұмыс істеп, деректердің ортақ платформада бірігуі — сирек құбылыс.
Мұндай жобалардың бірі — INTEGRA CITY компаниясының INTEGRA платформасы. Ол коммуналдық, көлік және апаттық қызметтерді қаланың бірыңғай операциялық жүйесіне біріктіруге ұмтылады.
INTEGRA технологиялары инфрақұрылым, деректер мен адамдар арасындағы синергияны қамтамасыз етеді. Бұл — тек сервистер жиынтығы емес, әрбір элементі бір-бірінің тиімділігін арттыратын тұтас экожүйе. INTEGRA платформасын енгізген қалалар процестерді оңтайландырып қана қоймай, тұрғындар үшін өмір сапасының жаңа деңгейіне шығады.
Тұрғындар қалалық қызметтермен өзара әрекеттесу үшін ыңғайлы құралдар алып, қалалық ортаны дамытуға белсендірек ықпал ете алады. Мұндай кешенді цифрлық платформаларды енгізу қалаларды басқару мен urban-tech саласындағы жаңа стандарттарды біртіндеп қалыптастырып келеді. Біз INTEGRA CITY компаниясының өкіліне Қазақстанда цифрлық экожүйені дамыту және осындай шешімдерді енгізу туралы пікір білдіруін сұрадық.
Фото: Павел Лоран, INTEGRA CITY компаниялар тобының Орталық Азиядағы өкілдігінің басшысы
«Біз алдыңғы қатарлы технологиялардың қалалық ортаның табиғи бір бөлігіне айналдыруға ұмтыламыз, яғни — көзге еленбей жұмыс істесе де, нәтижесі айқын сезіледі. Жүйелер үйлесімді қызмет етіп, деректер түсінікті шешімдерге айналғанда, бұл қалалық сервистің сапалы, жаңа деңгейін қалыптастырады. Бізге ең бастысы, әр тұрғын үшін нақты, өлшенетін және маңызды пайда әкелетін шешімдерге басымдық беру», — деп атап өтті INTEGRA CITY компаниясының Орталық Азиядағы өкілдігінің басшысы Павел Лоран.
П.Лоранның айтуынша, мұндай кешенді платформаларды Қазақстанда енгізу қалаларды басқарудың тиімділігін едәуір арттырып, тұрғындардың өмір сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Бұл — қызметтер мен халық арасындағы өзара әрекеттестікті жедел әрі ашық етуге жағдай жасайды. INTEGRA CITY шешімдері Қазақстанда ғана емес, бүкіл Еуразия аймағындағы қалаларды цифрландыруға арналған табысты модель бола алады.
«Ақылды қала» — бұл жай ғана технология емес, билік пен халық арасындағы диалог алаңы. Біртұтас жүйеге біріктірілген деректер мен тұрғындардан келіп түсетін кері байланыс негізінде негізделген шешімдер қабылданады. Бұл Қазақстан қалаларын жайлы, қауіпсіз және өмір сүруге қолайлы етуге жол ашады.
Цифрландыру бағдарламасын іске асыру, мысалы, Жетісу облысында және елдің басқа өңірлерінде, технологиялардың әр тұрғынның өмір сапасын арттыруға қалай қызмет ете алатынын көрсетеді. Мұндай жүйелер әр адамның пікірін ескеруге мүмкіндік береді. Бұл тұрғындардың пікірін орынды етеді, ал қабылданатын шешімдерді тиімді қарап, өмір сүруге жайлы өңір қалыптастырады.
