Қазіргі уақытта қоғам өмірі тез өзгеріп отырады және бұл өзгерістер адамдардың салауатты өмір салтына айқын із қалдырады, оны өздеріне бейімдейді. Қоғамның өміріне теріс әсер ететін факторлармен қатар, елдің жарқын болашағы үшін маңызды проблемаға айналған жаңалары пайда болады. Бұл факторларға ең сезімтал санат – жас ұрпақ. Сондықтан мен “Салауатты өмір салты” атты жобаның өзекті және өте проблемалы тақырыбын игеруді шештім.
Бұл жоба елдің жарқын болашағы үшін өскелең ұрпақ арасында салауатты өмір салтын насихаттау мақсатында құрылған. Салауатты өмір салтын ұстанатын азаматарымыздан мықты ұрпақтар қалыптасады, мықты ұрпақ мықты елді қалыптастырады, еліміздің ертеңі жастар болғандықтан осындай жобаларды бастап іске асыру жолындамыз.
Қазіргі таңда осы жоба белсенді қарқын алып ауқымды өтіп жатыр, бұл жобадан біздің Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық универститетімізде қалыс қалып отқан жоқ. Оқу орнымызда көптеген іш-шаралар, спорттық үйірмелер бар, күннен күнге студенттер арасында қызығушылық пайда болу барысында. Сонымен қатар, Университетіміздің атын басқа елдерге танытып жүрген спортшыларымыз да жетерлік. Оның барлығы осы жоба қарсаңында болып жатыр деп түсінеміз.
“Салауатты өмір салты” жобасының басты мақсаты:
— жастарды салауатты өмір салты туралы нақты түсінік қалыптастыруға ықпал ету;
— темекі шегу, алкоголизм, нашақорлық, АИТВ және ЖИТС проблемалары бойынша профилактика жүргізу;
— аға буынға құрмет көрсету сезіміне тәрбиелеу, өз халқына деген сүйіспеншілік сезімін дамыту.
— өскелең ұрпақтың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Жобадан күтілетін нәтижелер:
— жастар арасында белсенділікті арттыру;
— «СӨС» мәселелерінде жасөспірімдердің хабардар болу сапасын арттыру;
Өскелең ұрпақ арасында темекі шегу, алкоголизм, нашақорлық, сондай-ақ АҚТҚ және ЖҚТБ сияқты мәселелерді шешу маңызды.
Жалпы салауатты өмір салты адам өмірінің көптеген факторларына негізделген: отбасы, білім, жұмыс, демалыс. Ғылыми әдебиеттерде салауатты өмір салты идеясы ұтымды ұйымдастырылған, физиологиялық оңтайлы еңбекпен, адамгершілік-гигиеналық тәрбиемен, психогигиена ережелері мен талаптарын орындаумен, ұтымды тамақтану мен жеке гигиенамен, белсенді қозғалыс режимімен және дене шынықтырумен жүйелі түрде айналысумен, тиімді қатаюмен, бос уақытты ойластырылған ұйымдастырумен, жаман әдеттерден бас тартумен байланысты. Демек, жастардың салауатты өмір салтын қалыптастыруға бағытталған іс-шаралар, атап айтқанда, салауатты өмір салтын ұстануға мотивацияны қалыптастыруды; жаман әдеттерді жоюды; қозғалыс белсенділігі мен дұрыс тамақтануды ұйымдастырудың барлық нысандарының сауықтыру бағытын қамтамасыз етуді және т. б. қамтиды. Жеке тұлғаның әлеуетін ашуға ықпал ететін өмір болашақта жасөспірімнің тағдырына байланысты.
Денсаулық жағдайының көрсеткіштерінің төмендеуіне байланысты қазіргі кезде адамдар салауатты өмір салтын ұстану, денсаулық деңгейін арттыруда жеке белсенділік туралы хабардар болу қажет. Бірақ бірнеше ұрпақ қалыптастырған қалыптасқан стереотиптер мен әдеттер бұған сәйкес келмейді. Көптеген адамдар, өкінішке орай, күнделікті өмірде салауатты өмір салтын ұстанбайды.
Әрбір елде оның әлеуметтік-экономикалық және ұлттық-этникалық ерекшеліктерін ескере отырып, салауатты өмір салтын қалыптастыру, сондай-ақ оның қызметін бақылау жүйесінің инфрақұрылымы әзірленеді және құрылады. Сонымен қатар, салауатты өмір салтын қалыптастыру қызметінде айқын және жасырын процестер бар. Жастардың денсаулығын сақтау және сақтау жөніндегі мемлекеттік шараларды іске асырудағы айқын үдерістер жастар оқитын және жұмыс істейтін мекемелердегі жабдықталған спорт және жаттығу залдары, асханалар, психологиялық түсіру бөлмелері, фитобарлар болып табылады. Жасырын процестер осы бағытты жүзеге асырудағы нақты жағдайды көрсетеді және денсаулықты сақтау технологияларын жүзеге асырудың ресми тәсілінде көрінеді. Жастардың салауатты өмір салтын қалыптастыру бағытында қоғамның айқын және жасырын іс шараларының қазіргі заманғы жүйесі үш деңгейде дамиды және іске асырылады:
– әлеуметтік: бұқаралық ақпарат құралдарымен салауатты өмір салтын насихаттау, денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет, халықты әлеуметтік қорғау мекемелерімен, жасөспірімдер-жастар клубтарымен, қоғамдық бірлестіктермен және т. б. білім беру және ақпараттық-ағарту жұмыстарын жүргізу.;
— инфрақұрылымдық: тыныс-тіршіліктің негізгі салаларында салауатты өмір салтын жүргізу үшін жағдайлар жасау (бос уақыттың, материалдық құралдардың болуы), дене шынықтыру-спорт ұйымдары мен демалыс мекемелерінің, профилактикалық ұйымдардың (медициналық профилактика, қалпына келтіру медицинасы және оңалту орталықтары) желісін дамыту, экологиялық бақылау жүргізу; білім беру, Медициналық және басқа да мекемелерді, ұйымдарды қажетті жабдықпен және т. б.;
– жеке: жас жігіттің құндылық бағдарларының жүйесін қалыптастыру, оның өмірінің тұрмыстық жағдайын стандарттау.
Жас адам үшін денсаулық әсіресе маңызды, өйткені ол өзінің болашақ өзін-өзі жүзеге асыруының, отбасын құру және балалы болу қабілетінің, күрделі оқу және кәсіби жұмыстың, қоғамдық-саяси және шығармашылық белсенділіктің сапалы алғышарты болып табылады. Қазіргі жағдайда денсаулық тек жас адамның жеке дел болудан қалады, ол жалпы қоғамның өмір сүру факторына айналады, өйткені жастар әлеуметтік дамудың негізі және саяси тепе-теңдік факторы, ұлттың көбею әлеуеті болып табылады. Жастардың ерекше әлеуметтік мәртебесі, оқу және еңбек қызметінің, тұрмысы мен өмір салтының ерекше жағдайлары оларды халықтың барлық санаттарынан ерекшелендіреді және бұл топты әлеуметтік тұрғыдан өте осал етеді, қоғамдық өмірдің жағымсыз факторларына ұшырайды. Сондықтан жастардың денсаулығын сақтауға және нығайтуға бағытталған күш-жігер ұзақ мерзімді табысқа жете алмайды және жастардың денсаулығын басқарудың оңтайлы жолдарын үздіксіз іздеуді қажет етеді. Осыған байланысты әлеуметтік, техногендік, экологиялық, психологиялық, саяси, әскери және жас ерекшеліктеріне байланысты жастардың салауатты өмір салты мәселелері өзекті болып отыр. Осы жерден жастардың денсаулығы мәселесін барлық құрылымдардың, соның ішінде жас ұрпақтың денсаулығына мүдделі мемлекеттік басқарудың күш-жігерін біріктірмей және іс-қимылдарын үйлестірмей шешу мүмкін еместігі айқын болады.
Әль- Фараби атындағы ҚазҰУ-нің философия және саясаттану факультеті, жалпы және қолданбалы психология кафедрасының доценті Э.К.Қалымбетова,
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің 1 курс магистранты А.Д.Каипова.
