Қазіргі цифрландыру дәуірінде мемлекеттік қызметтерді электронды форматта көрсету — азаматтардың өмірін жеңілдетудің маңызды тетігі. Солардың бірі — құжаттарды шетелде заңдастырудың жеңілдетілген нысаны — апостиль қою қызметі. Қазақстан Республикасында бұл қызметті электрондық үкімет порталы (eGov.kz) арқылы онлайн алу мүмкіндігі бар. Бұл жүйе азаматтарға уақыт үнемдеуге, қағазбастылықты азайтуға және мемлекеттік қызметтерге ашық әрі қолжетімді түрде жүгінуге мүмкіндік береді.
Апостиль (фр. apostille — «куәлік») — шетелде қолданылатын ресми құжаттардың түпнұсқалығын растауға арналған арнайы мөртабан немесе электрондық белгі.
Бұл рәсім 1961 жылғы Гаага конвенциясының негізінде енгізілген. Конвенцияға қатысушы елдер арасында құжаттарды заңдастырудың жеңілдетілген тәртібі қарастырылған: яғни, құжатқа апостиль қойылған жағдайда оны шетелде қайтадан консулдық немесе дипломатиялық заңдастырудың қажеті болмайды.
Апостильдің құқықтық негіздері:
- 1961 жылғы 5 қазандағы Гаага конвенциясы (Abolishing the Requirement of Legalisation for Foreign Public Documents).
- Қазақстан Республикасының «Халықаралық жеке құқық туралы» заңдары.
- Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінің бұйрықтары мен ережелері.
Апостиль негізінен мемлекеттік органдардан шыққан ресми құжаттарға қойылады, мысалы:
- туу туралы, неке қию немесе ажырасу туралы куәліктер;
- білім туралы құжаттар (аттестат, диплом, транскрипт);
- сот және нотариаттық құжаттар;
- әкімшілік және құқықтық анықтамалар.
Апостиль қойылмайтын құжаттар:
- коммерциялық немесе жеке сипаттағы хаттар;
- кедендік және экспорттық құжаттар;
- жеке хаттар мен банк құжаттары.
Қазақстан Республикасында апостиль қою қызметі электрондық үкімет порталы (www.egov.kz) арқылы жүзеге асырылады. Бұл азаматтарға мемлекеттік мекемеге бармай-ақ, онлайн түрде өтініш беруге мүмкіндік береді.
Қызметті алу қадамдары:
- eGov.kz порталына кіру және жеке ЭЦҚ (электрондық цифрлық қолтаңба) арқылы жүйеге кіру.
- «Білім», «Әділет» немесе «Сот органдары» бөлімдерінен тиісті қызметті таңдау.
- Өтінішті толтырып, қажетті құжаттардың сканерленген нұсқасын жүктеу.
- Мемлекеттік баж салығын онлайн төлеу (төлем eGovPay жүйесі арқылы жүзеге асырылады).
- Қызмет нәтижесін күту — әдетте 3–5 жұмыс күні ішінде дайын болады.
- Дайын апостильді электронды форматта жеке кабинеттен жүктеп алуға немесе басып шығаруға болады.
Электрондық апостильдің (е-Аpostille) артықшылықтары
- Уақыт үнемдеу: азаматтар мемлекеттік органға бармайды;
- Парақорлық пен бюрократияны азайту: барлық рәсім цифрлы форматта жүреді;
- Қолжетімділік: қызмет тәулік бойы және еліміздің кез келген өңірінен қолжетімді;
- Халықаралық танылу: eGov арқылы қойылған апостиль Гаага конвенциясына мүше елдерде жарамды;
- Құжаттың түпнұсқалығын тексеру мүмкіндігі: QR-код немесе арнайы тіркеу нөмірі арқылы апостильдің шынайылығын тексеруге болады.
Апостиль мен заңдастырудың айырмашылығы
| Көрсеткіш | Апостиль | Консулдық заңдастыру |
| Қолданылатын елдер | Гаага конвенциясына мүше елдер | Конвенцияға кірмеген елдер |
| Рәсім саны | Бір кезең – тек апостиль қою | Екі кезең – ел ішінде және шетел елшілігінде |
| Орындау уақыты | 3–5 күн | 2 аптаға дейін |
| Құжатты қабылдау әдісі | Онлайн (eGov арқылы) | Тек қағаз түрінде |
Апостиль — халықаралық құқықтағы маңызды институттардың бірі, ол құжаттардың шетелде заңды күшін тануды жеңілдетеді. Ал Қазақстандағы eGov порталы бұл процесті барынша қолжетімді әрі ыңғайлы етті. Электронды апостиль жүйесі азаматтардың уақытын үнемдеп, цифрлық мемлекет құру жолындағы нақты қадамға айналды.
Қазақстанның мемлекеттік қызметтерді цифрландыру тәжірибесі халықаралық деңгейде мойындалып, қоғамның мемлекеттік органдарға деген сенімін арттыруға септігін тигізуде.
Л.Әбдуәли, Қызылорда қаласының ӘҚБ сотының
жетекші маманы
