XXI ғасыр – жасанды интеллект (ЖИ) дәуірі. Бұл технология адам өмірінің барлық саласына еніп, жұмыс процесін оңтайландырып, жаңа мүмкіндіктер ашуда. Бірақ ЖИ тек жетістіктер мен дамудың символы ғана емес, сонымен қатар бірқатар күрделі мәселелер мен қауіптердің де қайнар көзіне айналды. ЖИ-дің қарқынды дамуы адамзат үшін игілік пе, әлде оның ұзақмерзімді салдары ауыр ма?
ЖИ бүгінде медицина, қаржы, көлік, білім беру, құқық қорғау, өндіріс, журналистика, әскери салаларда кеңінен қолданылуда.
Медицинада ЖИ ауруларды ерте анықтап, диагноз қоюда дәстүрлі әдістерден әлдеқайда тиімді жұмыс істейді. Мысалы, Google-дің DeepMind жүйесі қатерлі ісікті анықтауда тәжірибелі дәрігерлерден жақсы нәтиже көрсеткен. Қаржы саласында жасанды интеллект нарықтағы өзгерістерді талдап, инвестициялық шешімдер қабылдауға көмектеседі. Банктер оны несиелік тәуекелдерді бағалау мен алаяқтық әрекеттерді анықтау үшін пайдаланады. Білім беру жүйесінде ЖИ студенттерге жеке оқу бағдарламаларын құрып, оқыту процесін бейімдеуге мүмкіндік береді. Өндірісте автоматтандырылған жүйелер адам еңбегін алмастырып, өнімділікті арттыруда. Бірақ осы жетістіктерге қарамастан, ЖИ технологияларын енгізу көптеген сұрақтарды тудырады.
Жасанды интеллекттің дамуы адамзат үшін үлкен сын-тегеуріндер туындатуда. Сарапшылардың пікірінше, басты қауіптер мыналар:
1. Адам еңбегін алмастыру және жұмыссыздық
ЖИ-дің дамуы еңбек нарығына түбегейлі өзгерістер әкеледі. Көптеген кәсіптерге сұраныс азайып, адамдардың орнын алгоритмдер басуда. Сарапшылардың болжамынша, алдағы 10-20 жылда көптеген мамандықтар толықтай автоматтандырылуы мүмкін.
2. Деректердің қауіпсіздігі және құпиялылық
ЖИ технологиялары үлкен деректерді (Big Data) өңдеу арқылы жұмыс істейді. Бұл компаниялар мен мемлекеттік органдарға тиімді шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді, бірақ сонымен қатар азаматтардың жеке мәліметтерінің қауіпсіздігіне қатер төндіреді.
Киберқауіпсіздік саласының маманы, профессор Майкл Рейнольдстың пікірінше: «Жасанды интеллект жүйелері үлкен көлемдегі деректерді жинақтайды және талдайды. Егер бұл деректер хакерлердің қолына түссе, жеке ақпараттың таралуы мен алаяқтық қаупі артады. Сондай-ақ, билік құрылымдары ЖИ-ды азаматтардың іс-әрекеттерін бақылау үшін пайдалану мүмкіндігіне ие. Бұл – демократиялық еркіндіктерге төнетін үлкен қауіп».
3. Жасанды интеллекттің болжанбайтын шешімдері
ЖИ алгоритмдері күрделі шешімдер қабылдай алатын деңгейге жетіп келеді. Бірақ олар кейде адамға түсініксіз немесе тіпті қауіпті шешімдер қабылдауы мүмкін.
Жасанды интеллекттің өздігінен шешім қабылдау қабілеті әскери салаларда да үлкен дау тудырып отыр. ЖИ-мен басқарылатын автономды қару-жарақтар жаһандық қауіпсіздікке қауіп төндіруі мүмкін.
4. Жасанды интеллекттің моральдық және заңдық жауапкершілігі
Егер ЖИ бір қате шешім қабылдап, соның салдарынан адам зардап шексе, бұл үшін жауапкершілікті кім көтереді? Жасанды интеллекттің заңдық мәртебесі қандай болуы ке- рек? Бұл – құқықтық тұрғыдан даулы сұрақ.
Құқықтанушы Сара Кембридж былай дейді: «Бүгінде заң ЖИ жасаушыларды жауапкершілікке тартуға мүмкіндік бермейді. Егер ЖИ негізінде жұмыс істейтін меди- циналық бағдарлама дұрыс диагноз қоймаса немесе жүргізушісіз көлік апатқа ұшыраса, жауапкершілікті кім алады? Бұл сұраққа әлем әлі нақты жауап тапқан жоқ. Бізге жаңа құқықтық жүйе керек».
Қысқаша айтқанда, технологияның дамуын тоқтату мүмкін емес, бірақ оны реттеу – маңызды мәселе.
Самал АСҚАР, «Заң газеті»
