Биыл қазақ халқының ұлы ойшылы, кемеңгер ақыны, дана хәкімі Абай Құнанбайұлының туғанына 180 жыл толып отыр. Қазақ руханиятының шамшырағына айналған ақынның шығармалары, қара сөздері мен өлеңдері ғасырлар бойы халықтың жүрегінен орын алып, бүгінгі күнге дейін өз құндылығын жойған жоқ.
Абайдың өмір жолы
Абай Құнанбайұлы 1845 жылы 10 тамызда қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданында дүниеге келген. Әкесі Құнанбай Өскенбайұлы – өз заманының беделді биі, қоғам қайраткері болса, анасы Ұлжан – мейірімі мен парасаты мол, зерделі жан болған. Ақынның бала кезінен зеректігі мен сөзге шешендігі елге танылып, «Абай» (шын аты – Ибраһим) деген лақап ат оған ерте жастан берілген.
Абай алғаш ауыл молдасынан сауат ашып, кейін Семей қаласындағы медреседе, орыс мектебінде білім алған. Орыс және шығыс классиктерін оқып, терең ой түйген ол жастарды ғылым-білімге ұмтылуға шақырды.
Абайдың артында қалған мұрасы – өлеңдері, поэмалары, қара сөздері – қазақ қоғамының айнасы іспетті. Оның қара сөздері – терең философиялық ойдың, ұлттық тәрбиенің қайнар көзі. Әсіресе «Ғылым таппай мақтанба», «Интернатта оқып жүр», «Сегіз аяқ» сынды өлеңдері жастарды білім мен еңбекке жетелейді.
Абай шығармашылығы тек қазақ әдебиетінің емес, әлемдік руханияттың асыл қазынасына айналды. Ақынның шығармалары орыс, ағылшын, қытай, француз тілдеріне аударылып, бүкіл дүниежүзі оқырмандарының назарына ұсынылды.
Ақын өз заманындағы әділетсіздікке қарсы тұрды. Ол арамза билердің озбырлығын әшкерелеп, жалқаулық пен ысырапшылдықты сынады. «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деп, еңбек пен адалдықты бірінші орынға қойды.
Абайдың «толық адам» ілімі – бүгінгі қоғам үшін де аса маңызды. Ол ізгілікке, мейірімге, парасаттылыққа үндейді. Сондықтан да Абайды оқу – өткенді тану ғана емес, бүгінгі күнді бағалау және болашаққа бағдар жасау.
Қазақтың бас ақынына арналған мерейтой жыл сайын ел көлемінде түрлі іс-шаралармен аталып өтуде. Әдеби кештер, ғылыми конференциялар, театр қойылымдары мен «Абай оқулары» жастарды ақын мұрасын терең тануға жетелейді. Бұл – ұрпақ бойына ұлттық рухты сіңірудің тамаша жолы.
Абайды тану – өзіңді тану. Өйткені дана ақынның әрбір сөзі – қазақтың айнасы, ұлттық болмыстың өлшемі. Бүгінгі жастар үшін Абайдың өлеңдері – білімге ұмтылудың, ал «Қара сөздері» – адамдықты сақтап, ізгілікке ұмтылудың бағдары.
Ұлы ойшылдың 180 жылдығы – тек мерейтой емес, әрбір қазақтың жүрегінде Абайды қайта тірілтіп, одан тағылым алу, өз болашағын нұрлы жолға бағыттау сәті.
Диана Болат, Қызылорда қалалық сотының
бас маман-сот отырысы
хатшысы
