Қазақстан Республикасы өзінің Тәуелсіздік тарихындағы маңызды белестердің бірі – Конституциясының 30 жылдығын атап өтуде. Осы мерейтойлық датаға орай Қазақстан Республикасының Парламенті Мемлекет басшысының бастамасымен рақымшылық жасау туралы заң қабылдады. Бұл акт ел азаматтарының құқықтық санасын арттырып, ізгілік пен гуманизм қағидаттарын басшылыққа алатын құқықтық мемлекеттің бір көрінісі ретінде ерекше мәнге ие.
Рақымшылық туралы заң – құқықтық механизм және әлеуметтік мейірімділік нышаны
2025 жылғы рақымшылық актісі – бұл кезекті ғана емес, мәні терең, мақсаты айқын құқықтық шара. Заң аясында ауырлығы онша емес және орташа дәрежедегі қылмыс жасаған тұлғаларды қылмыстық жауаптылықтан толық немесе ішінара босату, жазасын жеңілдету немесе шартты түрде мерзімінен бұрын босату көзделген.
Аталған заңды қабылдау – Конституциялық қағидаттардың, атап айтқанда адам құқықтары мен бостандықтарының қорғалуы, әлеуметтік әділеттілік және гуманизм талаптарының жүзеге асырылып жатқандығын білдіреді. Сонымен қатар, бұл акт – мемлекеттің өзінің азаматтарына деген сенімі мен екінші мүмкіндік беру ниетінің айғағы.
Кімдер рақымшылыққа ілігеді?
Рақымшылыққа ілігетін тұлғалар санаты заңда нақты айқындалған. Олардың қатарында:
• Жүкті әйелдер, кәмелетке толмаған балалары бар әйелдер;
• Кәмелетке толмағандар;
• Егде жастағы азаматтар (60 жастан асқандар), мүгедектер;
• Ауыр емес және алғаш рет қылмыс жасаған тұлғалар;
• Жаза өтеу барысында өзін оң қырынан көрсеткен және түзелу жолына түскен азаматтар бар.
Қай санаттағы қылмыстарға рақымшылық қолданылмайды?
Заңның гуманистік сипатына қарамастан, қоғамдық қауіпсіздікке елеулі қатер төндіретін бірқатар қылмыстар бұл рақымшылық аясынан тыс қалды. Атап айтқанда:
• Аса ауыр қылмыстар;
• Террористік және экстремистік сипаттағы әрекеттер;
• Қайталанған және рецидивті қылмыстар;
• Адам өлтіру, зорлау, кәмелетке толмағандарға қатысты жыныстық қол сұғылмаушылыққа қарсы қылмыстар.
Рақымшылықтың құқықтық және әлеуметтік әсері
Рақымшылық – тек жазадан босату ғана емес, сонымен қатар қоғамға қайта бейімделу мүмкіндігі. Заң түзету мекемелеріндегі адамдардың санын оңтайландыруға, пробациялық бақылау институтының тиімділігін арттыруға, әлеуметтік шиеленісті төмендетуге септігін тигізеді.
Мемлекет тарапынан жасалып отырған бұл акт құқықтық тәртіпті сақтай отырып, азаматтарды қайта әлеуметтендіру саясатының бір тетігі ретінде қызмет етеді. Ол әрбір азаматтың заңға бағынуы тиіс екендігін еске салып, заңдылық пен әділеттілік қағидаттарының үстемдігін тағы бір мәрте айқындайды.
Қорытынды
Конституция – мемлекеттің құқықтық негізі. Ал оны мерекелеу барысында жасалған рақымшылық – азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекеттің сабақтастығын көрсететін тарихи акт. Бұл қадам адамгершілік пен заңның үйлесімділігін айшықтайды және Қазақстанның құқықтық даму жолындағы дәйекті саясатының жарқын көрінісі болмақ.
Алматы қаласы
Жетісу ауданының №2
аудандық сотының төрағасы Сержан Байболов
