Қазақстан Республикасының Неке туралы кодексінің 165-бабына сәйкес нотариат куәландырған алимент төлеу туралы келісім негізінде немесе атқару құжаты негізінде алиментті ай сайын оның жалақысынан және өзге де кірісінен адамның пайдасына ұстап қалуға міндетті. Ол 3 күн мерзімнен кешіктірмей төленуге жатады. Әдетте, бұл функциялар кәсiпорынның есепшісіне жүктеледi.
Төлеушіден ұсталған, бірақ алушыға уақтылы аударылмаған алимент төлеуді кешіктіргені үшін жауапкершілік ұйымның лауазымды адамына жүктеледі..
ҰСТАП ҚАЛУ МӨЛШЕРІ
Алимент төлеушінің жалақысынан және ол жұмыс берушіден алатын табыстың өзге де түрлерінен ұсталады. Алимент ұсталуға тиіс табыстың ең төменгі немесе шекті сомасы жоқ. Олар мөлшерiне қарамастан, кез келген табыс пен табыс сомасынан өндiрiледi.
Ұстап қалу мөлшері атқару құжаттарына: атқару парағына, сот бұйрығына немесе алимент төлеу туралы келісімге сәйкес айқындалады және табыстан немесе өзге де кірістен үлесте балалар санына байланысты айлық есептік көрсеткіштің еселенген мөлшерінде өтеледі.
АЛИМЕНТ ҰСТАЛАТЫН ЖАЛАҚЫНЫҢ ЕҢ ТӨМЕНГІ ЖӘНЕ ШЕКТІ МӨЛШЕРІ БАР МА?
Заңда алимент ұсталуға тиіс табыстың ең төменгі немесе ең жоғары сомасы белгіленбеген. Ұстап қалу олардың мөлшерiне қарамастан, табыс пен табыстың кез келген сомасынан жүргiзiлуге тиiіс.
Жалақыдан немесе өзге де табыстан ұстап қалуға болатын алимент сомасының мөлшері бойынша шектеу жоқ. Жалғыз шектеу «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 95-бабының 1-тармағында белгіленген, оған сәйкес борышкердің жалақысынан немесе өзге де табыс түрлерінен бір немесе бірнеше атқару құжаттары бойынша өндіріп алу кезінде борышкердің жалақысының немесе өзге де табысының кемінде 50% -ы сақталуға тиіс.
АЛИМЕНТ ҰСТАЛАТЫН ТАБЫСТАР МЕН КІРІСТЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ
Кәмелетке толмаған балаларды асырап-бағуға алимент ұсталатын жалақы өзге де кіріс түрлері тізбесінің 1-тармағына сәйкес ұлттық немесе шетел валютасында алатын жалақының, кірістің барлық түрлерінен ұсталады, атап айтқанда:
- Еңбекке ақы төлеу жүйесінде көзделген белгіленген лауазымдық жалақыларды (ставкаларды) негізге ала отырып, қызметкерлерге нақты жұмыс істеген уақыты немесе орындалған жұмысы үшін есептелген жалақыдан;
- Еңбекақы төлеу жүйесінде көзделген қосымша ақылар мен үстемеақылардың барлық түрлерінен, сондай-ақ еңбекақы төлеу қоры шегінде қаражатты үнемдеу есебінен алынатын үстемеақылардан немесе тиісті мекемені ұстауға көзделген қаражаттан;
- Сыйақылардан (сыйақылардан), сондай-ақ еңбекақы төлеу жүйесінде көзделген өзге де материалдық көтермелеу нысандарынан;
- Заң бойынша өндіріп алуға болмайтын өтемақыларды қоспағанда, ақшалай өтемақылардан;
- Демалыс уақытында сақталатын жалақыдан, сондай-ақ бірнеше жылғы демалыстар қосылған жағдайда ғана пайдаланылмаған демалыс үшін ақшалай өтемақыдан;
- Комиссиялық сыйақыдан (штаттағы сақтандыру агенттеріне, штаттағы брокерлерге және басқаларға);
- Азаматтық заңнамаға сәйкес жасалатын және біржолғы сипаты жоқ шарттар бойынша орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер үшін алынған сомадан;
- Авторлық сыйақы сомасынан;
- атаулы әлеуметтік көмек сомасынан заң бойынша өндіріп алуға болмайтындарын қоспағанда, зейнетақы төлемдерінің барлық түрлерінен, мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардан;
- білім беру ұйымдарында білім алушыларға төленетін стипендиялардан;
- -Заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысудан түскен табыстардан;
- Мүлікті жалға беруден түскен табыстардан:
- бағалы қағаздар бойынша табыстардан және заңды тұлғаның мүлкін басқаруға қатысудан түскен басқа да табыстардан;
- Семей ядролық полигонында ядролық сынақтардың әсеріне ұшыраған аумақтарда және Арал өңіріндегі экологиялық апат аймақтарында тұрғаны үшін заңнамалық актілерде белгіленген қосымша еңбекақы төлеуден босатылады.
- Әскери қызметшілерден, құқық қорғау және арнаулы мемлекеттік органдардың қызметкерлерінен алимент ұстау олар қызметтік міндеттерін атқаруға байланысты алатын төлемдердің мынадай түрлерінен:
- Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген лауазымдық айлықақылардан, әскери, арнаулы атақтары бойынша айлықақылардан, арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері үшін қосымша ақылар мен қызмет өткерудің ерекше жағдайлары үшін үстемеақылардан;
- Семей ядролық полигонында ядролық сынақтардың әсеріне ұшыраған аумақтарда және Арал өңіріндегі экологиялық апат аймақтарында тұрғаны үшін заңнамалық актілерде белгіленген қосымша еңбекақы төлеуден;
- Мертіккен жағдайда төленетін біржолғы өтемақыны, зиянды немесе қысылтаяң жағдайлардағы жұмысы үшін өтемақы төлемдерін, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың зардаптарын жою кезінде экологиялық әсерден зардап шеккендерге төленетін ақшалай соманы және біржолғы сипаттағы басқа да сомаларды қоспағанда, ақшалай өтемақылардың барлық түрлерінен;
- Әскери-оқу, арнаулы оқу орындары курсанттарының (тыңдаушыларының) лауазымдық жалақыларынан (стипендияларынан).
Оларға қатысты заңның тiкелей нұсқауы бар жәрдемақылар мен төлемдер сомасынан ғана өндiрiп алуға болмайды.
АЛИМЕНТ ТӨЛЕУШІНІҢ ЖҰМЫС ОРНЫ, ТАБЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЖҰМЫС ОРНЫН АУЫСТЫРУЫ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТТЕРДІ ХАБАРЛАУ
Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодекстің 167-бабы алимент ұстауды жүргізген ұйымның әкімшілігін шешімді орындау орны бойынша сот орындаушысына және алимент алушыға алимент төлеушінің жұмыстан босатылғаны туралы, сондай-ақ егер ол белгілі болса, оның жаңа жұмыс немесе тұрғылықты жері туралы хабарлауға міндеттейді.
Алимент төлеуші сот орындаушысы тағайындаған мерзімде орындаушы мен алимент алушыға жұмыс орнының немесе тұрғылықты жерінің өзгергені туралы, ал кәмелетке толмаған балаларға алимент төлеген кезде қосымша табысының немесе өзге де табысының бар екендігі туралы хабарлауға міндетті.
Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы Қазақстан Республикасы Заңының 100-бабына сәйкес борышкер еңбек қатынастарында тұрған немесе одан табыс алатын азаматтар мен ұйымдардың лауазымды адамдары, борышкердің жұмыс орны мен оның табыстары туралы сот орындаушысы тағайындаған мерзімде дәйекті мәліметтер беруге міндетті. атқару құжатына сәйкес ұстап қалу жүргізу және өндіріп алынған соманы өндіріп алушыға жіберу, борышкердің ақшалай сомалары мен мүлкінен өндіріп алу бойынша, сондай-ақ борышкердің жұмыстан егер оларға бұл туралы белгілі болса, оның жаңа жұмыс орны немесе тұрғылықты жері туралы.
Аталған мiндеттердi орындамау жұмыс берушi үшiн Қазақстан Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 526-бабы бойынша 10 АЕК-ке дейiнгi айыппұл түрiнде әкiмшiлiк жауаптылыққа әкеп соғуы мүмкiн. Алимент төлеушінің өзі ӘҚБтК-нің 524-бабы, ол 20 АЕК-ке дейінгі жауапкершілікті немесе 10 тәулікке дейін әкімшілік қамауға алуды көздейді.
ЖАЛАҚЫДАН ҰСТАП ҚАЛУДЫҢ ДҰРЫСТЫҒЫН БАҚЫЛАУ
«Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» Заңның 102-бабына сәйкес сот орындаушысы борышкердің жалақысынан және басқа да табыстарынан ұстап қалуларды жүргізудің және ұсталған сомаларды өндіріп алушыға:
тоқсанына бір рет;
өндіріп алушының (заңды өкілінің) өтініші бойынша кез келген уақытта.
Осылайша, егер алимент алушыда алиментті аударудың дұрыстығы немесе уақтылығы бойынша күдік немесе наразылық болса, сот орындаушысы жазбаша өтініш бойынша тексеру жүргізуге міндетті болады.
Мақсат Қожанов,
Түркістан облысы Әділет департаменті сот орындаушыларының қызметін реттеу және бақылау бөлімінің бас маманы
