Елімізде әкімшілік соттар 2021 жылдың 1- шілдесінен жұмыс істеп келеді. Жыл сайын сотқа түсетін талап қоюлар саны арта түсуде.
Дегенмен, әкімшілік талап қоюды рәсімдеуде, оны сотқа жолдау барысында талап қоюшылар, олардың өкілдері тарапынан назар аударарлық қателіктер әлі де жіберілуде.
Осы қателіктердің алдын алу мақсатында Шымкент қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты (бұдан әрі — МАӘС) түсіндірме жұмыстарын жалғастырады.
Сонымен, әкімшілік сотта қаралатын әкімшілік талап қоюдың түрлері – дау келтіру, мәжбүрлеу, әрекет жасау және тану туралы.
Әкімшілік талап қою рәсімдеуге, оның нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптар ӘРПК-нің 131- бабымен белгіленген.
Соның ішінде, бүгінгі назар аударатын тақырыбымыз — әкімшілік талап қоюларға қоса тіркелуге жататын мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат. Мемлекеттiк баж дегеніміз уәкiлетті мемлекеттiк органдардың немесе лауазымды адамдардың заңдық мәнi бар әрекеттер жасағаны үшiн алынатын, бюджетке төленетін төлем болып табылады.
Соттарда әкімшілік талап қоюлар бойынша төленетін мемлекеттік баж мөлшерлері Салық кодексінің 610- бабының 1- тармағының 2), 3), 4) және 8) тармақшаларында белгіленген.
Мемлекеттік баж мөлшері айлық есептік көрсеткішке (бұдан әрі — АЕК) тікелей байланысты.
Ағымдағы 2024 жылға бекітілген 1 АЕК мөлшері – 3692 теңге.
Таратып айтсақ, мемлекеттiк органдар мен олардың лауазымды адамдарының әрекетiне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне жеке тұлғалардың әкімшілік талап қоюлар бойынша — 0,3 АЕК, яғни осы санаттағы әр талап қою бойынша 1 107, 6 теңге мемлекеттік баж төлену керек;
- мемлекеттiк органдар мен олардың лауазымды адамдарының заңды тұлғалардың құқықтарына нұқсан келтіретін құқыққа сыйымсыз әрекетiне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне талап қоюлар бойынша – 5 АЕК, яғни 18 460 теңге;
-тексеру актiлерi бойынша хабарламаларға және (немесе) деңгейлес мониторинг нәтижелері бойынша хабарламаларға дау айту туралы әкімшілік талап қоюлардан:
дара кәсiпкерлер мен шаруа немесе фермер қожалықтары үшiн – хабарламада көрсетiлген салықтардың, кедендік төлемдердің және бюджетке төленетiн төлемдердің (өсiмпұлды қоса алғанда) даулы сомасының 0,1 пайызы, бірақ 500 АЕК-тен аспайтын мөлшерде;
заңды тұлғалар үшiн – хабарламада көрсетiлген салықтардың, кедендік төлемдердің және бюджетке төленетiн төлемдердің (өсiмпұлды қоса алғанда) даулы сомасының 1 пайызы, бірақ 20 мың АЕК-тен аспайтын мөлшерде;
- осы аталған баптың 1 тармағы 2), 3), 4) және 13) тармақшаларында көрсетілгендерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің шеңберінде ерекше талап қою ісін жүргізу арыздарынан, ерекше іс жүргізу істері бойынша арыздардан (шағымдардан), әкімшілік талап қоюлардан (мысалы, «Азаматтарға арналған үкімет» МК әрекеттері мен шешімдеріне талап қою) – 0,5 АЕК, яғни 1 846 теңге мөлшерінде төленуге жатады.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің (бұдан әрі – АПК) 104- бабының 14) тармағына сай бірнеше дербес талаптардан тұратын талап қою берілген жағдайда, мемлекеттік баж төлемінің мөлшері барлық талаптардың жалпы сомасымен айқындалады.
Мемлекеттік баж істі қарайтын сот орналасқан ауданның (қаланың) салық органы арқылы жергілікті бюджетке, 108126 БСК (бюджеттік сыныптама коды) көрсетіле отырып, төлеуді ескеру қажет.
Қорыта келгенде, әрбір талап қою бойынша мемлекеттік бажды қатесіз, заңда көрсетілген тәртіпте және мөлшерде төлеу маңызды, себебі ол сотта талап қоюды мәні бойынша қаралуының міндетті атрибуты болып табылады.
Шымкент қаласының МАӘС судьясы Умбетова Т.
