Былтыр 1 шілдеден бастап Қазақстанда Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс күшіне енген болатын. Қазіргі таңда соттармен кодекстің барлық талаптарына сәйкес әкімшілік істер қаралып, олар өзінің оң нәтижелерін беруде.
Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексті тәжірибеге енгізу мемлекеттік басқару жүйесін жаңғыртуға, мемлекеттің жеке тұлғаларға қатынасын жақсартуға ықпал етеді және мемлекеттік билікті іске асыру дағдыларын арттырады.
Ол мемлекеттік органдардың ішкі әкімшілік рәсімдерді жүзеге асыруға байланысты қатынастарды, сондай-ақ, әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібін реттейді, сонымен қатар, әкімшілік органмен дау кезінде сот процесінде жеке тұлғаның заңды құқығын теңестіруге мүмкіндік беретін құралдарды қарастырады. Сондай-ақ, онда татуластыру рәсімдері де көзделгенін ерекше атап өту қажет. Жалпы, қазіргі таңда сот жүйесі, заман талабына сай әлемдік құқық жүйесінің стандарттарына ыңғайластырылғанын атап өту керек. Бұл әрине қуантарлық жағдай. Сонымен қатар, бүгінгі сот кешегі дала билерінің дауды шешу институтының бай тәжірибесіне сүйенуде. Себебі, бүгінгі медиация – кешегі билер жолы.
«Ел даусыз болмас» дегендей, дау кез келген қоғамда кездесетін құбылыс. Оны реттеудің тиімді, мәдениетті тәсілі болуы керек.
Қазіргі қоғамда барлық даудың соңғы нүктесі сот шешімімен қойылатыны мәлім. Алайда «Дау мұраты – бітім» дегендей, қандай болмасын туындаған дауды бітімгершілікпен аяқтаудың қоғамда мейлінше кең тарауы, әділетпен ұштасқан екі жаққа да жағымды және тиімді қанағаттанарлық шешім болуының кепілі десек артық емес.
Қазіргі таңда Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінде де татуластыру рәсімдері кеңінен қолданылуда. Мәселен, Байзақ аудандық сотының өндірісіне 2022 жылы мамыр айының аяғына дейін 20 әкімшілік талап түскен. Оның біреуі тараптардың келісімі бойынша медиация тәртібімен қысқартылған. Осы аталған әкімшілік талаптың мәні бойынша қысқаша тоқтала кетейік.
Талап қоюшы А.-ның «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының» Жамбыл облысы бойынша филиалы жер кадастры және жылжымайтын мүлік бойынша Байзақ аудандық аумақтық бөлімшеге арыз берген Бұрыл ауылдық округі әкімінің шешімін заңсыз деп танып, оның күшін жоюды және Бұрыл ауылдық округі әкімінің шешімін негізге алып, талап қоюшы А.-ның атына тіркелген жер учаскелерін иелену құқығын тоқтату туралы «Мемлекеттік Жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесі» бағдарламасына, яғни, мемлекеттік тіркеуге қате өзгеріс енгізген әрекетін заңсыз деп тану туралы талапқа байланысты әкімшілік іс қаралды.
Бастапқыда талап қоюшы А. көрсетілген жауапкерлерге қатысты әкімшілік талаппен сотқа жүгінген болатын, алайда сот талқылауы барысында іс бойынша тараптар дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімге келгендерін, сондықтан аталған келісімді бекітіп, талап қоюшы талабын кері қайтару туралы өтінішпен сотқа жүгінген.
Алайда, талап қоюшы А. әкімшілік талабын мынадай шарттардың негізінде қайтарып алатындығы туралы айтып жеткізген. Жауапкер Бұрыл ауылдық округінің әкімі талап қоюшы А.-ның жер учаскесіне қатысты шешімін заңсыз деп танып, күшін жоюға міндеттенсе; жауапкер «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» Жамбыл облысы филиалы жер кадастры және жылжымайтын мүлік бойынша Байзақ аудандық аумақтық бөлімше талап қоюшы А.-ның кадастрлық нөмірлермен белгіленген жер учаскелеріне қатысты «МЖК ААЖ» бағдарламасына ендірумен байланысты кеткен қателікті жойып, оның меншік құқығын қайта жаңғыртуға мүмкіндік беретін мемлекеттік тіркеуге алуға және сәйкесінше жер учаскелеріне қатысты талап қоюшының құқығын қайтаруды белгілеген.
Өз кезегінде жауапкерлер талап қоюшының көрсетілген шарттарымен келісіп, медиациялық келісімге қол қойған және ол келісімді сот отырысында құптап, талап қоюшы А.-ның сотпен медиациялық келісімді бекіту туралы өтініші қанағаттандырылған.
Сондай-ақ, сот ұйғарымымен медиациялық келісім бекітіліп, іс өндіріспен қысқартылып, талап қоюшыға 1838 теңге мемлекеттік баж кері қайтарылған.
Дауласушы тараптар өзара келісімге келген жағдайда сот өндірісіне келіп түсетін қаншама дауларды қайтаруға болатынына тағы да көз жеткізсек болады.
Ерғазы Тілеубеков,
Байзақ аудандық сотының төрағасы
Жамбыл облысы
